't Mysterie van 't sjtereblood
Doeëdmeuj van de lang rees laot 'ch mich óp 'ne helle hote sjtool valle in
de wienbar van 't Offi Haz hotel. Oongezieë sjuuf 'ch oonder de
taofel mieng veut oet de gehakde sjoon en besjtèl wie aafgekald e
glaas sjtereblood. Nog ieër d'r ober truuk is keumt 'ne lange
maan óp mich aaf, gèft mich 'n haand en sjtèlt zich vör mèt
Gèza Gàrdonyi.
Ich doon in ópdrach van de "Euregionaal Wien Brodersjap" oonderzeuk
nao de mythevorming roond name van wiene mèt de bedoeling öm eges
'ne naam mèt biehurend verhaol vör d'r Euregionale wien te
make. De mythe van 't Hongaars sjtereblood liekt da natuurlek vör
de haand. Ichzelf, mae ooch de gaanse Brodersjap haat genaoëte van
d'r roman "De sjterre van Eger" oeëin de mythe besjraeve is
dör Gèza Gàrdonyi. 't Oonsjtaonsverhaol van 't sjtereblood
haat hieël ow wórtele. Wie de Turke de sjtad Eger belegerde,
droonke de Egenaere zich mood in vör 't gevech mèt hönne ège
roeëje laandwien. Wie de Turke evvel de Egenaere, ooch de vroluuj en
de keender, zoge vechte wie gekke, die aal kapót hove wat hön vör
de veuj kieëm, en daobie ooch nog 'ns de roeëj baeërd van de
Egenaeder mansluuj zoge, makde ze dat ze hals-över-kóp e-weg
kieëme. De Turke zówwe gevlucht zieë en gerope ha dat de Egenaere
sjtereblood howwe gedroonke in d'r kelder oonder hön kesjtieëel.
En dat ze oonöverwinnelek waore waoëre. Vanaaf doe neume de
Egenaere hönne wien sjtereblood.
Vör mie oonderzeuk noom 'ch kontakt óp mèt get wienhandelaere en
wienboere oet Eger, mae 'ch voond gee gehuuër, bies 'ch óp 'ne
goo daag 'ne e-mail kraeg van d'r Gèza Gàrdonyi.
Ich sjtóng natuurlek paf want d'r sjriever van de "Sjterre van Eger"
is allang doeëd en begrave oonder de burcht van Eger. Ich sjraef 'm
dat ooch en nog gèng vief minute later mailde e mich truuk dat 'ch
vör häöm vrie waor te geleuve wat 'ch woolt mae dat haeë mich
de woeërheed van 't sjtereblood wól laote zieë. E goof mich 'n
aafsjpraak óp 22 november öm 16.00 oor in 't barok Offi Haz hotel
an 't Dobòplein in Eger. Ich how nog veer daag d'r tied en
nuujsjierig wie 'ne merkef makde 'ch mich óp waeg öm de rees
nao de Karpate in Hongarije te regele.
V'r dreenke zjwiegend ós glazer sjtereblood laeg, reservere 'ne
goulash vör roond 'n oor of ach en regele 'n sjlaopplaatsj vör
mich. V'r make ós direc óp waeg nao de burcht. Dao aa-kaome loop
v'r 'n oetgesjlaeëte sjtènge wenteltrap aaf en kaoëme oet óp
e sjtènge balkon dat zicht gèft óp 'ne nog deper gelaege groeëte
kelder. "Blief hie zitte en kiek good", zaet d'r Gèza en voet
is e. Óp d'r witte moeër taegenöver mich versjiengt inèns e
beeld van de burcht en daonao van de ruimte oonder mich. Beklemmende
muziek benèmt mich d'r aom.
'n Duuster kesjtieëlkamer keumt vaag in beeld. In de mets sjteet 'n
hieël lang, vör veer maan gedèkde, taofel; de muziek geet wieër.
'n Vrów in klèjjer van 'n 100 jaor lae makt de kaeërtse aan.
'n Deftiger geklèjde vrów keumt de kamer in en 'ne butler.
Claire: D'r diner is vaeërdèg, medam.
Rose: Charles, wils te d'r Gèza rope, dan roop 'ch de keender.
De Rose en d'r Charles geunt de kamer oet. Da keumt de Rose truuk en
de dóchters volge häör. Claire löt örsj de Rose goeë zitte en
dan de dóchters.
Charles: Ich han d'r Gèza gerope mae e aantwaoërt neet.
Claire: Kan 'ch get te dreenke bringe?
Rose: E glaas sjtereblood, gaer.
Violette: Water, estebleef.
Lilly: Jao, ooch water. Haat 't nog häöëlentersiroop?
Claire: Jao, zal 'ch get in 't water doeë?
De Lilly knikt. 't Is effe sjtil in de kamer.
Rose: Oeë blieft dae Gèza noe?
Claire: (deelt glazer oet )
Charles: Zal 'ch de kaoëk rope, medam?
Rose: Jao, roop de Bertha mer. Ich goon d'r Gèza eges
rope.
D'r Charles en de Rose geunt de kamer wer oet.
Claire: Hat d'r 'ne fienge daag gehad?
Violette: Jao, v'r zeunt mèt papa goeë persjrieje.
Lilly: Oonder d'r waterval dör; zoonder nat te waeëre.
Violette: En sjpringe över de hage...
D'r Charles en de Bertha kaome de kamer in en de Bertha zèt de sóptrien
óp de taofel. De Rose keumt binne mèt e betrókke gezich en e roeëj
book in de heng. De Bertha gèft d'r menu:
Bertha: Potage de noix, Langue de veau, Sauce Madère en Mousse aux figues.
Rose: Bertha, gaank effe zitte. Claire en Charles, daeër ooch.
De Bertha, d'r Charles en de Claire geunt zitte en de Rose deet de
Violette 'n haoskètte öm.
Violette: Mae mama, wat is loos?
Rose: Zuuch sjtil, keend. D'r Gèza is voet.
En de Rose deet Lilly 'n egeste haosseerraod öm.
Lilly: Pappa? Voet?
Rose: Jao keend. Ich mót euch get vertèlle wat 'ch mesjie wal te lang
verzjwaege han. D'r Gèza is gene gewoeëne miensj. E sjtamt oet e
ieëwe-aod adelek gesjlach van vampiere.
Violette: Vampiere?
Rose: Jao. Lang vördat daeër gebaore waort haat d'r Gèza 't Groeët
Vampiere Tribunaal gewónne en de Aafsjpraak aafgedwónge dat
vampiere saer dae tied allèng mer mie sjtereblood dreenke.
Lilly: Vampiere die allèng mer wien dreenke?
Rose: Nee, nee, gene wien, ech sjtereblood, mae laot mich oetvertèlle. D'r
gees van de vampiere die miensjeblood wille dreenke haat d'r Gèza
doe neet oet d'r waeg kènne make en dae is 'm al dae tied, noe
al bekaans 100 jaor laank, blieve achtervolge. Mae zoe sjtaerk wie
noe waor e nog noeëts en e wilt d'r Gèza inlieve. Ich mót d'r
Gèza goeë zeuke en daeër mót noe goeë.
Claire en Charles, daeër nèmt de keender mèt en trekt ze óp es wieëre
ze eur ège. Bertha, doe mós dich 'n aander familie zeuke.
De Bertha geet de kamer oet en keumt direc truuk mèt e blad oet e
beukske en laet dat oonder de sóptrien.
Violette: Mama, gaank neet voet!
Lilly: En papa dan...?
Charles: Vampier? Ich vón d'r Gèza ömmer zoe'ne charmaante maan.
Bertha: V'r kènne euch tóch neet allèng laote.
Claire: (kordaat) Kóm keender, v'r geunt.
Rose: Ich goon d'r Gèza zeuke.
Es edereen de kamer oet is sjuuft de Rose häöre roeëje book oonder 't
taofellake en geet ooch de kamer oet. 't Muziekthema zit wer in en
de kamer wert in e paar minute vervallener en vervallener. De
kaeërtse geunt een vör een oet en aal wert bedèkt mèt
sjpinnewèbbe en 'n dieke laog sjtub.
'n Jóng vrów keumt de kamer in. Ze drègt e modern wit tulpklèdsje en
e zjwart veske. Ze löpt zeukend roond de taofel en vaegt mèt e
papiere zakdeukske d'r sjtub en de wèbbe van d'r sjtool oeë de
Rose zoot. En geet zitte. Nog e maedsje keumt in, zaet d'r
goojendaag en laet 'n sjtreng loeëk óp de taofel. 't Haat e
notitiebeukske in de heng en makt kórte aantekeninge.
Sam: Hoi, 'ch bèn de Sam Smit.
Rosalie: Hoi, Rosalie Blanck.
D'r raazel löpt mich langs d'r sjtraank. Rosalie Blanck! Zoe heesj 'ch
eges ooch!
De Rosalie kiekt nao 't notitieblökske van de Sam en de Sam kiekt dao
ooch heen.
Sam: Och, ja, 'ch doon oonderzeuk nao vampiere en dit kesjtieël zów e
kernpeunt zieë.
Nog 'n jóng vrów keumt binne en gèft de Rosalie en de Sam 'n
haand.
Emma: Hallo, 'ch bèn de Emma
Rosalie: Hoi, (nao de Sam) Ich zeuk e roeëj daagbook.
Sam: (nao Emma) En 'ch doon onderzeuk nao vampiere.
Emma: (laacht hael) Vampiere! Die besjteunt tóch neet!
Sam: Nou, nou dat is nog neet bewaeëze.
De Emma sjluupt nao de Sam en griept hör grómmend van achter bie de
kael; de Sam gilt; fleenke tumult en de Emma zit zich laachend naeëve
de Rosalie. Ooch de Sam geet zitte. Da keumt e veerde maedsje de
kamer in en gèft edereen de haand.
Marie-Claire: Hello. Ich bèn de Marie-Claire. What e fantastic
castle! So aod! We haav dat neet in America.
De Marie-Claire geet zich zitte en 'n viefde vrów keumt de kamer in.
Ze reukt get en löpt al rukend nao de sóptrien die oonder de
sjpinnewèbbe zit.
Lorraine: Hoi, 'ch bèn de Loraine. Ich zeuk e recept van mieng oma Bertha.
Ze waor hie de kaoëk.
Mèt häör sjaal wrieft ze de wèbbe voet en deet d'r dèksel óp en
preuft mèt d'r peenk van de sóp.
Lorraine: 't Is dus tóch woeër!
Rosalie: Wat is woeër?
Lorraine: Dès welzje naoëtesóp zów noeëts bederve en dat is dus tóch
woeër! Ich mót dat recept zie te veende.
Oondertusje is moessjtil nog e maedsje de kamer inkaoëme en de Marie-Claire geet
óp 'm aaf.
Marie-Claire: Hallo, 'ch bèn de Marie-Claire.
Shirly: Shirly.
De Shirly geet zitte.
Shirley: D'r Charles haat hie gewónd. E waor 'ne vreund van miene
opa.
Rosalie: 'ne Vreund? Mieng oma waor hie de vrów van 't hoes. Wae waor
Charles?
Shirly: E waor hie d'r d'r butler en e heel van zie waerk. E waor 'ne
sjtille, galaante gruuëtsje maan. Mieng familie zaet dat 'ch óp
'm liek terwiel 'ch mich mieë ömmer 't lielek aendsje veul.
Ich kan noeëts get good doeë. 't Veult esof 'ch in 't
verkieërde nès gelach bèn en daorvör wil 'ch wete wae d'r
Charles waor.
Rosalie: Ich zeuk 't roeëj daagbook van de Rose. Es v'r dat veende zal
dao vas ooch wal get over d'r Charles insjtoeë.
Loraine: Heel de Rose e daagbook bie? Dat wis 'ch neet.
Sam: Wat verwachs te daoin te laeze?
Rosalie: Mieng owwersj zeunt veroongelukt. E jaor gelaeje sjtórde hönne
wagel in 'n ravijn in d'r Matrà en d'r is gaar niks mie
truukvoonde. Ich han geen afsjeid kènne naeëme en 't lukt mich
neet öm hönne doeëd 'n plaatsj te gaeëve. Ich krieg hulp mae
saer e paar mond han 'ch de versjrikkelekste nachmerries. Da zeen
'ch michèges in zoe'ne ravijn valle en sjterve. Zelfs överdaag
bekruupt mich dat geveul. Ich weet dat de Rose ooch häör owwersj
joonk verlaore haat en ooch zoonder dat 't aafsjeid haat kènne
naeëme. Ich haoëp dat ze daoöver in 't daagbook gesjraeve haat.
Over wie zie daomèt ömgegange is.
Emma: De Rose waor de moder van mieng oma, Violette. En ze sjikde häör
keender en personeel óp 'ne daag voet mae 'ch weet neet vörwat.
De Sam hèlt zich häör haoskètte vas en vrögt an de Marie-Claire
Sam: Haat dieng familie hie ooch gewónd?
Marie-Claire: Yes, de househelderse Claire waor my old-tante en it is vertèld dat
she dör de Rose awaygesjikt is mèt de cheender. They
waore friends en ze versjtóng good why ze moes laeve but I don't
know why. My family emigreerde in die periode nao de USA.
Ich bèn to Europe kaome öm my roots te zeuke. We must zeuke dae red
daagbook.
Sam: Ich han gèng persoonleke bande mèt dit hoes.
Loraine: Mieng oma how wer flót 'n nuuj plaatsj voonde. Bie 'ne wèdmaan.
E jaor later trówde ze mèteen en ze krege 'ne jóng, miene pap. E
vólgde 'n koksópleiding en aoëpende e restauraant. Ich volg de
hotelsjoeël en goon 't restauraant later övernaeme en wil vöral
verfiengde ow gerecht óp d'r menu zitte, zoewie die welzje
naoëtesóp.
't Leech geet oet en aan en wer oet en aan en 't muziekthema begint
wer te sjpäöle. D'r kandelaer begint inèns te sjuve, e mets en
'ne taelder valle van de taofel, 'ne sjtool versjuuft e sjtukske,
rook vult de kamer. De maedsjes sjienge in vraem verwrónge houdinge
in sjlaop te valle. D'r Gèza keumt dör d'r moeër de kamer in
en begint ruïg te vertèlle.
De langste 100 jaor oet mie laeëve zeunt eindelek öm. Precies 100 jaor
gelaeje noom de Rose in dis kamer aafsjeid van ós twieë odste
keender en van 't personeel öm mich te zeuke. Driej jaor haat ze
gezeukt en dek genóg how 't mich bekaans voonde en wis 'ch mich
nog mer zjuus óp tied oet de veuj te make. Bies ze mich volgde nao
'n dröppelsjteengrot in d'r Bükk. Ze leep óp 't sjmaal
paedsje, zjuus langs d'r depe ravijn. Ich hoeërt sjtèngskes in de
dèpde valle en inèns zoog 'ch dat häöre voot over d'r raand
sjaoëf. Ze veel en 'ch leep wat 'ch koes en graeëp häör nog
zjuus óp tied vas. Ich han häör de grót in gedrage en nao lang
kalle besjlaoëte v'r öm te probere öm same aod te waeëre. Of
ja, dat de Rose aod wól waeëre en gewoeën zów sjterve zoewie alle
luuj dat deunt en dat 'ch zów blieve wae 'ch bèn. Vampiere
waeëre neet owwer en haant 't ieëwig laeëve...
Ene kieër han 'ch geprobeerd öm häör d'r van de övertuge dat v'r
es vampiere vör ömmer same gelökkig kuusse zieë, mae doe haat ze
mich e-weg gesjikt. Mieë wie e jaor han 'ch doe doelloos in de
berg roondgezjwórve.
Bies 'ch óp 'ne sjöne daag e weenkbrauweruuëske vón, de
levelingsbloom van de Rose. Ich plökde 't blömke en góng truuk
nao de grót. De Rose waor zieëlsgelökkig dat 'ch truuk waor
kaoëme en vertèlde mich vör 't örsj over ós driejde dóchter
die in dat jaor in de grót gebaore waor. Ze how 't keend Rosa
geneumd en oonderbrach bie 'n nicht. V'r haant häör van óp 'ne
aafsjtaand gevolgd, ooch naodat ze trówde en èges e maedeke kreeg,
dat ze Rosalie neumde. Wie de Rosalie driej jaor aod waor, is de Rose
plotseling gesjtórve. Ze zoot óp 'ne sjtool en sjölde de erpele.
Inèns hoeërt 'ch 't mets óp d'r groond valle. Ich kaeëk óp
en zoog dat de Rose doeëd waor. De Rose is hieël aod waoëre. V'r
haant de jaore neet mie getèld en 'ch han häör in de grót
begrave.
En jao, oeë doe dat paedsje waor oeë de Rose bekaans in de ravijn
gevalle waor is noe 'ne waeëg en zjuus óp dat peunt zoog 'ch de
Rosa en häöre maan mèt d'r wagel in de dèpde sjtórte.
De muziek begint wer te sjpäöle en d'r Gèza löpt nao de sjlaopende
Rosalie, gèft häör e baeske en geet naeve häör zitte. Da kaoëme
de maedsjes een vör een wer töt laeve en make akelige klèng
bewaeginge en haant hieël vraem sjtimme kraege. Es ze oetvertèld
zeunt versjlappe ze wer.
Violette: Mama, gaank neet voet!
Lilly: En papa dan?
Charles:Vampier? Ich vón d'r Gèza ömmer zoe'ne charmaante maan.
Bertha: V'r kènne euch tóch neet allèng laote.
Claire: Kóm keender, v'r geunt.
Rose: Ich goon d'r Gèza zeuke.
James: Över 100 jaor kaom v'r ós hie wer taege.
Ich han in die 100 jaor gèng druppel miensjeblood gedroonke en es 'ch
dat voolhaow bies disse naovend zaeëve oor dan han 'ch de ieëwige
Aafsjpraak geforceerd en dan han 'ch 't Groeët Vampiere
Tribunaal gewónne. Gene eenkele vampier zal oeëts nog miensjeblood
kènne dreenke. De waelt zal vrie zieë van vampiere.
D'r Gèza geet wer dör d'r moeër de kamer oet en de maedsjes were
langzaam wakker.
Sam: Wat waor dat? Wat vraem? Ich han over dit hoes gedreumd!
Rosalie: Ich ooch...
Loraine: Ich han gezieë oeë 't recept liekt. Hie, oonder de sóptrien!
Marie-Claire: Ich zoog de Claire de kaertse aansjtaeëke en kalle mèt de dóchters.
Ze waore mèt hönne papa goeë persjrieje en d'r waor get mèt 'ne
druuëge waterval? Vraem.
Shirly: Doe kals normaal Plat.
Marie-Claire: Wat vraem. Wie kan dat?
Shirly: Ich han d'r Charles gezieë en e knibde mich e öwke.
Emma: Ich zoog wie de Rose häör dóchters dès haoskètte gaof.
Sam: Dat han 'ch ooch gedreumd. Doe has de ègeste kètte wie dès. De
Rose goof häör dóchters dès kètte vlak väördat ze mèt de
Claire en d'r Charles vertrókke. Ich kreeg de kètte van mieng
mam die ze van häör mam kraeg.
Emma: Ich ooch. Doe huurs hie dus waal heem.
Sam: Ja, vraem. Dat wis 'ch gaar neet.
Rosalie: Ich han gezieë oeë 't daagbook liekt.
De Rosalie holt 't daagbook oonder 't taofellake oet. Ze sjleet 't
book óp en de muziek begint wer te sjpäöle. D'r Gèza keumt wer
dör d'r moeër en de maedsjes lope bang nao d'r hook
rechtsachter in de kamer. De Rosalie sjteet väöraan mèt 't book.
Gees: (versjtaerkde sjtem mèt galm d'r óp) Blood! Ich ruuk blood!
Gèza: Wat is dit? Wae bès te?
Gees: Vaeër zeunt een. Ich bèn dich en doe bès mich!
Gèza: Nee, 'ch bèn dich neet!
Gees: 't Is tied. Ich ruuk diene angs; 'ch wer diene angs..
Gèza: Gaank e-weg! De Aafsjpraak...
Geest: Ich wil die Aafsjpraak neet. Ich han die noeëts gewild!
Gèza: Doe has 't belaofd. V'r zówwe allemaol gee miensjeblood mie
dreenke. Allèng sjtereblood. Deenk an mieng vrów, mieng keender...
Gees: Ich haow mich neet an aafsjprake die taege mieng natoer ingeunt. Doe
hows baeëter mótte wete.
Gèza: Ich wil neet. Gaank e-weg!
Gees: Doe zals wer miensjeblood dreenke. Da kèn v'r allemaol wer
miensjeblood dreenke. Preuf d'r bitter zeute sjmaak van 't
miensjlaeve! Vul dich d'r mèt!!!
Ich zeen 'n wil en bang achtervolging dör 't gaanse kesjtieël. D'r
Gèza is in d'r ban van d'r gees en wilt de maedsjes biete en hön
blood dreenke.
Dan keumt de Rosalie wer de kamer in en geet rechts väör de taofel
sjtoeë. 't Begint haelóp te laeze oet 't daagbook.
Rosalie: 22 novemder 1909, 10 oor 'sj mörgens.
Dis nach han 'ch wer 'ne vraeme dreum gehad. Ich zoog e joonk
maedsje, dat Rosalie hoosj en dat gaans vraem aa-gedoeë waor. E
gaans kórt wit klèdsje in de vörm van 'n tulp en e gesjtrikd
zjwart zjieleke mèt lang moewe. Ze how dit daagbook voonde. De sjtèm
van d'r Gèza vertèlde mich wat 'ch noe mót sjrieve zoedat zie
dit över 100 jaor kan laeëze en zoe kan versjtoeë wae häör
vörowwersj waore. D'r Gèza zach: "D'r daag das doe dit
daagbook lès, Rosalie, is d'r daag oeë óp 't Groeët Vampiere
Tribunaal de Ieëwige Aafsjpraak makt. Zurg daste 'n sjtreng loeëk
in dieng heng has en laeës wieër."
De Rosalie kiekt roond zich en zuut de sjtreng loeëk óp de taofel
liegke die de Sam haat mètgenaome, nèmt ze in de haand en lèst
wieër.
"Huuj is d'r daag van alle daag en zal v'r wète wae 't sjterkste zal
zieë vör 't Tribunaal. Es 'ch dich Rosalie över 100 jaor e
baeske gaeëf da waeëre alle vampiere wer normaal sjterfeleke luuj.
Mae es 'ch dich in d'r haos biet da blieve de
miensjeblooddreenkende vampiere vör ieëwig besjtoeë ."
De maedsjes, die noe oetzeente wie vampiere lope vraem achter d'r
Gèza aan en es ze de Rosalie hos vashaant en d'r moond van d'r
Gèza kórt bie d'r haos van de Rosalie is vèlt 't beeld en 't
geluid sjtèl. Inèns is 't gaans duuster.
't Is klaam in dae kelder en 'ch maerk noe pas dat 'ch 't ieskaod
han. Ich huur gesjufel achter mich, 'ch kiek öm en sjrik wie 'ch
't gezich van d'r Gèza in de vlam van 'n kaeërts zeen.
Väördat 'ch 't good en waal besef haat e mich e baeske óp mie
bakke gegaeëve.
"Excuseer mich, mae doe bes de echte Rosalie Blanck," zaet e mich. "Wat
geluk daste dich gemeld haas. Bekaans waor nog aal mislukt. Kóm, v'r
geunt. D'r goulash wert ós kaod." Ich sjtoon óp en mèt d'r
kóp vool vraoge loop v'r zwiegend truuk nao 't hotel. Es v'r
an de gereserveerde taofel zitte vraog 'ch 'm wat dat noe waor.
"Mieng owwersj laeve nog huur...!"
"Sjjjt," zaet e en laet ziene wiesvinger óp z'n lippe. "Doe mós neet aal wille
begriepe. Begin dich mer 'ns te verwoondere. Ich gaef dich noe 'ne
naam väör dae wien bie dich in d'r sjtrieëk en es te dem in
sjtökker googles da krieste van allèng inspiratie genóg vör e
good oontsjtaonsverhaol. Vaeër vónne dae naam ooch sjiek mae koesse
'm neet gebroeke ömdat oze wien roeëj is. Dae van uch is tóch
wit, mergelkleurig? Of neet? "
Mèt 'ne heerleke bóf goulash in d'r moond knik 'ch van jao en e hèft
zie glaas. V'r kleenke laachend. D'r Roma violist keumt
naoder en sjpelt ós de sjterre van d'r hieëmel. D'r Gèza buigt
zich nao mich. "Wat vinste van Saint Mont Marne?" vrögt e
fluusterend en mèt 't aoëpebleuje van 't sjtereblood in miene
moond preuf 'ch dat dae naam gegarandeerd good geet bevalle.
(© Bep Mergelsberg, 2009)